Việc thứ hai đáng lẽ phải làm, là phân tích những nguyên nhân do thất bại để rút ra một bài học lâu dài. Bác sĩ về khoa thần kinh nào cũng phải công nhận rằng sự mệt mỏi sẽ giảm sức chịu đựng của bạn khi bị xúc động, sợ hãi hay ưu tư. Khi tôi nghĩ vậy, tôi thấy trước kia tôi ngu quá.
Ta chỉ lo tới hôm nay thôi cũng đủ khổ rồi". Carrier, ở chương II phần nhất có thể giải quyết được hết thấy những vấn đề rắc rối không? Tất nhiên là không. Mà cái rủi ấy chỉ là một phần mười ngàn.
Riêng tôi, tôi thấy khó, khó ghê. Bác sĩ đó dặn anh ta kiêng thức này, thức khác và đừng lo lắng gì hết, phải hoàn toàn bình tĩnh. Nếu như chúng tôi không mượn được tiền một nghệ sĩ trứ danh là Jame Mc.
Ông phải nhẩy vội xuống hố bên lề và hẳn đã quên bẳng câu này mà chính ông đã viết: "Nếu bạn giữ được tâm hồn bình tĩnh trong khi những người chung quanh mất óc phán đoán và trách bạn quá thản nhiên, thì bạn mới thật là con người". Hai cái tang kế nhau, đau đớn thay! Ông mất ngủ, mất ăn, cũng không nghỉ ngơi được nữa. Giờ là lúc nên khởi hành đây".
Vì tôi chịu khó và vui vẻ giúp đỡ người khác cho nên hết lo lắng và ưu phiần. Khi tôi bắt tay vào việc ở Crystal City thì những trở lực bất ngờ mới hiện ra. Thiệt vậy, nếu nuôi tư tưởng bình tĩnh và can đảm thì chúng ta có thể vui thú ngắm cảnh trong khi ngồi trên quan tài mà đến pháo trường; hoặc trong khi sắp chết đói chết rét, vẫn có thể ca hát vui vẻ vang rân cả trại.
Từ hồi đó tôi chưa hề đau thêm một ngày nào nữa". Tôi tin rằng hằng hà sa số những tinh tú quay cuồng trong không trung tối tăm, lạnh lẽo, không có sinh vật, đều do một sức u mê tạo ra. Mới ra với số vốn là 55 mỹ kim mượn của bạn, ông phát đạt ngay và mỗi năm kiếm được 20.
Nhưng một ngày kia, khi tới lục tuần, ông ngó xuống tấm thảm ở trên sàn nhà thì. Một khoa học mới là khoa di truyền học dạy rằng con người do 24 nhiễm thể (chomosomes) của cha, 24 nhiễm thể của mẹ cấu tạo nên. Dùng thì giờ của tôi để tính công việc sắp tới, ích lợi nhiều hơn là ưu phiền về những lỗi lầm hôm qua.
Rồi ít lâu sau, lại biến ra nhiều chứng khác. Đoạn hỏi đến mẹ cha. Nếu có người nào biết cách trừ được 50 phần trăm nỗi lo lắng về công việc làm ăn, thì người đó tất phải là ta chớ còn ai nữa.
Vậy phương sách thứ nhất để trị ưu phiền là bắt chước William Osler: Và tôi đã chết điếng thật, nếu không có sẵm một phương pháp nhất định để giải quyết những nỗi khó khăn. Khi gặp một vấn đề, nếu thu nhặt đủ sự kiện để quyết định rồi thì giải quyết ngay đi.
Hãy kiếm những nhược điểm mà sửa chữa, đừng cho kẻ thù trách ta được. Một tuần lễ nữa tôi trở lại làm việc như cũ. Quả là một kỷ lục ít thấy và lạ lùng.