Những xao xuyến tâm hồn vì lo ăn chơi, lo làm dáng, lo khiêu gợi, tán tỉnh, nô lệ mỹ nhân còn là có đầu óc mất khả năng phán đoán, sắc sảo, cảm hiểu xâu xa. Ơû đây tôi bất đồng ý kiến hẳn với một số nhà giáo dục duy vật chủ trương lương tâm là một mớ công thức lễ giáo mà xã hội nhồi nhét vào đầu óc con người, trong đó có bạn trai. Có lần tôi hỏi một số ý kiến nữ sinh sao lúc bạn trai hò hét um sùm chúng cháu điềm tĩnh quá.
Các mộng tưởng tốt đẹp về ngày mai có lúc tâm hồn họ sung sướng quay cuồng. Tôi biết có em, nhưng tôi không biết em ở đâu, đang làm gì. Trong mười thanh niên có đến tám người không yêu vì người tình mình học giỏi, có đầu óc cao thượng, có những hành vi anh hùng mà yêu vì cái mà người ta gọi là nhan sắc.
Sa tăn vốn là thiên thần bị Thượng Đế trừng phạt nhưng vẫn sáng suốt. Không phải họ chỉ hồi tưởng những thú ái ân, mà vì giàu lý trí, ký ức họ thường quay lại trong đầu óc những kỷ niệm pha màu sắc ân nghĩa. Ai hỏi gì thì nói vừa đủ rồi thôi.
Không phải họ không có những tâm tưởng tân kỳ, nhưng lòng họ không để ý tìm những sự phiền toái. Lòng bạn tâm giao là cung điện trong sạch ngạt mùi thơm thánh đức để họ phú thác tâm hồn. Nếu phải ăn vụng, giấu đút đồ ăn riêng họ cũng không từ.
Đừng ngã lòng thưa bạn, ta phải thanh khiết, có thể thanh khiết, chỉ khó chút thôi. Có một số bạn trai không ác tâm nhưng hễ nói chuyện với ai thường có thói quen nói chỏi lại. Bình tĩnh mà nghiệm xét xã hội, ta thấy đâu đâu cũng có những ngón tay của Satan nhúng vào gieo mầm ác.
Mấy tiếng ấy, thưa bạn, có thể đặt vào đại đa số đầu lưỡi đ àn ông trước thái độ mai sầu liễu ủ ăn năn khóc lóc của đàn bà. Lúc ấy vì thiếu thói quen tưởng tượng, e sợ họ bị khô khan tinh thần. Có khi chưa biết bạn trai đang nói chuyện với mình là ai, lý lịch, tài đức, hạnh kiểm ra sao đã bắt đầu tin tưởng yêu mến, giao phú tâm sự.
Họ cần lẽ phải, một thứ lẽ phải được trình bày để tâm phục hơn là lý phục. Có không ít bạn trai học thi, vì muốn bắt chước cổ nhân tiếc từng phút đồng hồ, đã dùng những chất giết người như cà phê đậm pha rum, như các thuốc thức dai. Chúng tôi đã nói ái tình của nam giới bám vào nhan sắc.
Lửa nhục tình lắm lúc cám dỗ họ tìm nhục lạc cho nhau bằng những sự đụng chạm không trong sạch. Có cái người ta gọi là nam tính hòa trộn trong từ toàn thân xác, tâm thần bạn trai đến lối xử thế của họ. Nhà giáo dục liệu thấy thuyết dụ nhiều mà không thành công nên cầu nguyện Thượng đế sẽ giúp họ lái mũi tên đời họ đi đúng thánh ý của người.
Rồi khi thèm khát nhục lạc mà bất kể lương tâm nữ thì người ta ngần ngại gì mà không đem các mánh lới cáo già để lường gạt. Tôi ít thấy bạn trai thiếu niên ban ngày mà ngồi yên. Họ thả diều: cứ thả diều coi cặp trai gái đang ngồi tâm sự ở trên bờ đ ê như những gốc dừa ở gần đó.
Họ kỳ dị cách tự nhiên. Bàn viết của họ thì đúng là tiệm tạp hóa của Hoa kiều. Bạn dặn mì thánh, mì chỉ, mì vắt lung tung, họ dạ vâng lia lịa.