Diện mạo coi tự nhiên. Và bạn ngạc nhiên ư? Không có gì lạ cả. Giáo dục nhất là tính giáo dục một khoa học tối tế nhị, là công việc truyền cảm, xây dựng từng tâm hồn.
Vì ái tình thúc đẩy, vì chưa biết dưới hường có gai nhọn, vì tưởng ở đời ai cũng tốt bụng như mình nên bạn gái ngây thơ dễ dàng tin tưởng bạn trai muốn phá hoại đời họ. Họ thinh lặng vì thấy lòng mình không để mình ở yên, vô tư. Hương lúa mới pha mùi rạ ủ cỏ ôi.
Thường là bạn trai ở thôn quê, thành phần giai cấp cần lao. Trong cơ quan có kỷ luật mà họ thụ giáo hay cộng tác, họ cho những luật đúng giờ đúng khắc là dây rối vướng chân họ. Gặp một bạn trai, khôi ngô, lịch thiệp, xử với họ bằng tâm tình tế nhị.
Phải có sự gần gũi về thể xác của người nam và người nữ để để tinh trùng súc tích trong những hạch sinh dục mà tôi nói trên của đ àn ông gặp gỡ một mầm sống mới nẩy sinh. Lại có những bà chuyên môn thầu nấu cơm cho nam sinh trọ học, làm bà nguyệt cho họ nữa. Nhưng phần đông bạn trai tự cao không phải vì họ ý thức mình cao cả để khinh người: họ tự cao chỉ vì tự trọng thôi.
họ phải lấy tất cả các hoạt động vật chất, tinh thần của xã hội loài người cần men của đức tin phúc âm để có ý nghĩa tức là phục vụ sự uy danh của Thượng đế và phần siêu rỗi tối hậu của con người. Sự tận hiến nầy bạn trai dù muốn dù không, không có được từ bản chất. Có bạn trai chủ trương người bạn trăm năm phải có nhan sắc Tây Thi.
Nó là một việc cao cả, cao siêu thiện mỹ lắm con nhưng nếu nói sái mùa, cho kẻ không cần nghe, dư thừa và nói với ác ýnó sẽ thành khả ố. Nhưng tại tự nhiên trong người họ phát tiết ra chất dịch thừa khó thở ấy. Nếu phải ăn vụng, giấu đút đồ ăn riêng họ cũng không từ.
Thường người ta xúi thanh niên đả đảo cái gì cũ, nêu lên tinh thần nhựt tân. Nam nhân đứng nói chuyện với bất cứ ai họ khoanh tay, nghoẻo cổ và cố ý làm vậy cho khác mọi người. Họ hiểu lên mặt hơn người thì khỏi mất mặt.
Bạn trai buổi dậy thì có rất nhiều thứ mâu thuẫn đó. Tâm hồn tự trọng trào tràn nhựa xuân đó là miếng đất phong phú để nhà giáo dục khai thác những đức vị tha, hy sinh, phục vụ nhân quân xã hội. Tóm lại, đến đây, sau khi đã nhìn thống quán những điểm chánh trong đời sống tình cảm của bạn trai ta thấy tâm hồn họ là vũ trụ bí mật mà trong đó có cơ cấu tâm tình tuyệt vời phức tạp, tế nhị, mâu thuẫn theo sự giao tranh của cái gì đang xuống, đang chết và cái gì đang lên, đang chồm đến sức sống dồi dào.
Ai đã từng nắm thanh nam để ý hạnh kiểm của họ, hay thấy nam thanh sống tự nhiên lắm, liến khỉ, phá phách, nói năng bạo ngược lắm. Họ đứng hằng nữa giờ để nắm một mâm trăng sáng rực những mộng trên trời rằm. Chương trình của nền giáo dục nhân xã gồm thể dục để thân thể cường tráng, trí dục để trí tuệ thông minh, giáo dục để ngũ quan tính nhuệ, chí dục để ý chí cường dũng, tình cảm dục để tình cảm cao thượng, tính giáo dục để quả tim trong sạch, tâm dục để lương tâm, linh hồn cương trực thánh đức và xã dục để khi xử thế ta bặt thiệp, biết thu tâm, dụng nhân tùy thời, tùy cảnh, tùy người mà đắc lực.
Bằng chứng trong công giáo có bao nhiêu thánh khiết trinh. Lớn bao nhiêu không biết nhưng họ tin ngày mai của họ dài như chân trời. Họ có những bộ phận sinh lý và cơ cấu tâm lý đặc biệt vì những chức vụ thiêng liêng cao cả.