Con người có tự do sử dụng nó hay hướng nó về những lý tưởng tuyệt vời hơn. Trong xã hội có biết bao lòng trai vừa tàn hủy một cõi lòng băng tuyết lại đến la đay đảy với một bóng hồng khác và lôi kẻ nầy vào nanh vuốt quỷ dâm dục chỉ bằng vài lời cùng thề sông hẹn biển. Nhưng đến giờ ông giảng truyện Kiều, ông phân tích tâm lý Kiều, Kim:
Bạn biết đó là do sứ mệnh cao cả Tạo hóa muốn bạn thi hành. Họ chưa có quyền chức vì chưa làm việc xã hội, chưa có quyền lực vì còn lệ thuộc gia đình, cũng không có quyền thế vì chưa làm nên việc gì khả quan. Người mẹ mặc nhiên yêu con: nhận hòn máu đầu tiên của con, cưu mang con tận cung lòng.
Tình máu mủ của bạn trai đối với gia đình sâu sắc nhưng thầm kín. Cầu xin Thượng đế cho tìm được người bạn tâm giao lý tưởng để giúp nhau làm nên trên đời. Oùc ích kỷ của họ, tôi thấy nặng trong óc độc đoán.
Một thứ tâm tình lay động ráo riết lắm lúc rất cuồng bạo trong tâm hồn bạn trai là tâm tình cảm thấy cô độc. tính bạn trai phần đông ít lo cho mình tỉ mỉ như bạn gái, nên khi ngủ có khi nằm bậy trên phản gỗ, ở trường kỷ, trên võng, hay đi văn v. Nó đổi như trở bàn tay.
Nhưng thưa bạn, tôi sợ một chút nầy là tuổi bạn hay thay đổi. Họ tưởng người yêu có tâm trạng y như của họ. Chớ nếu dùng nó cách hợp pháp nghĩa là trong hôn nhân thì nó rất tốt đẹp vì nhờ nó mà có nhân loại, trong đó có các vĩ nhân, có thánh nhân mà phần đông là người tu trì độc thân.
Có thể những khuyết điểm nầy là mầm ly khai của hai khối tình khi tình nhục của bạn trai đã loãng. Trong mấy chương sau tôi sẽ bàn rộng về vấn đề này. vì là những vật thụ tạo của Tạo hóa và Tạo hóa dùng chúng để hoàn thành chương trình bảo tồn nhân loại.
Chỉ nên cấm sự mơ mộng xấu chớ vẫn phải tập bạn trai tưởng tượng vì khi thành nhân óc phán đoán, suy luận có thể lấn áp tài năng nầy của họ rất nhiều. Cho những bạn không có cơ hội đọc quyển ấy hay đã đọc mà không đủ thì giờ toát yếu, tôi ghi lại ở đây vài đại cương. Bạn trai không nhận thấy đó là đặc ân mà bị quên lãng sao.
Song cuộc sinh hoạt của họ lúc bấy giờ là cuộc sinh hoạt được chi phối bởi bản năng nhiều hơn là tâm hồn. Cờ trở gió thế nào thì đời sẽ nhận giá trị bạn thế ấy. Người ta hay gặp họ ngồi ở một chỗ vắng vẻ trong học đường khi các bạn đồng đẳng chơi nhảy.
Vì lẽ đó, trước khi mổ xẻ tâm hồn họ, ta thử đặt cái nhìn thống quán trên tiến trình của thể xác họ lúc thanh xuân. Sao lại có lối dạy dỗ khiêu chiến như thế. Họ được Tạo hóa ban cho trí tuệ, trí nhớ, trí tưởng và lòng ướt vọng khả quan.
Mà ái tình căn cứ vào nhan sắc, khi nhan sắc tàn, hay có khuyết điểm chi đó, nó sẽ phai lạc hay chấm dứt. Cái buồn của họ hiu hắt, nhẹ nhàng mà bảng lảng như thu về trong lòng người cô phụ. Có khi giả bộ khiêm tốn cho sự khen được gia trọng.